กระติบข้าว

รายละเอียด

  
  
  
  
  
ก่องข้าวหรือกระติบข้าวบ้านโพน อำเภอท่าอุเทน  จังหวัดนครพนม โดยกระติบข้าวเป็นภาชนะบรรจุข้าวเหนียวของชาวอีสานที่ทรงคุณค่ามากด้วยภูมิปัญญาเก็บความร้อนได้ดีในขณะที่ยอมให้ไอน้ำระเหยออกไปได้ทำให้ข้าวเหนียวที่บรรจุอยู่ภายในกระติบ หรือก่องข้าวไม่แฉะด้วยไอน้ำ โดยการสานกระติบข้าวบ้านโพน               จะใช้ไม้ไผ่บ้าน ซึ่งบ้านโพนเป็นพื้นที่ที่มีพันธุ์ไม้ไผ่บ้านอยู่บริเวณโดยรอบหมู่บ้านและเป็นพันธุ์ไม้ประจำท้องถิ่น  จึงทำให้ชาวบ้านนำไม้ไผ่บ้านที่มีอยู่ในชุมชนมาต่อยอดสร้างรายได้ให้กับชุมชนในการสร้างงาน และยังสืบสานความรู้ของการจักสานไว้โดยผ่าน  การรวมตัวกันของกลุ่มอาชีพจักสานไทญ้อบ้านโพน ตลอดจนมีการส่งเสริมและพัฒนาโดยสำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอท่าอุเทน  จังหวัดนครพนม เข้ามายกระดับให้เป็นสินค้า OTOP  ระดับ 3 ดาวของชุมชน และมีการส่งออกขายทั่วประเทศ โดยลายกระติบข้าวที่เป็นอัตลักษณ์ของชุมชน                   บ้านโพนคือลายตาแหลว  นอกจากนี้ วัสดุที่ใช้ทำกระติบข้าวไทญ้อบ้านโพน ประกอบด้วย 1. ไม้ไผ่บ้าน 2. ด้ายไนล่อน 3. เข็มเย็บผ้าขนาดใหญ่ 4. กรรไกร 5. มีดโต้ 6. เลื่อย 7. เหล็กหมาด (เหล็กแหลม) 8. ก้านตาล                                   9. เครื่องขูดตอก  10. เครื่องกรอด้าย  
การสานกระติบข้าวหรือก่องข้าวของชาวบ้านโพน ใช้ไม้ไผ่บ้าน หรือไม้ไผ่ใหญ่ เป็นวัตถุดิบหลัก                       
โดยไม้ไผ่บ้านจะมีอายุประมาณ 10 เดือน ถึง 1 ปี เพราะมีปล้องใหญ่และปล้องยาว เนื้อไม้เหนียวกำลังดีไม่เปราะง่าย ทำเป็นเส้นตอกสวยขาว
คำแนะนำเพิ่มเติมในการสานกระติบข้าวหรือก่องข้าว 
1. การเลือกไม้ไผ่ ควรเลือกไม้ไผ่ ที่มีปล้องยาวอายุประมาณ 10 เดือน ถึง 1 ปี
2. การจักตอก ต้องมีขนาดความกว้าง ความยาวให้เท่า ๆ กันทุกเส้น เพื่อจะได้กระติบรูปทรงสวยงาม
3. ก่อนที่จะเหลาเส้นตอกหรือขูด  ให้นำเส้นตอกที่จักแล้ว แช่น้ำประมาณ 1 ชั่วโมง เพื่อให้เส้นตอก 
อ่อนนุ่ม จะได้ขูดเหลาง่ายขึ้น แล้วนำไปตากแดดให้แห้งสนิทเพื่อป้องกันเชื้อราก่อนลงมือสาน
 
 

“ข้าวเหนียว” ถือเป็นหนึ่งในอาหารหลักที่ชาวอีสาน และชาวไทญ้อ บ้านโพน จังหวัดนครพนมรับประทาน หากจะไม่พูดถึงภาชนะที่ใช้สำหรับเก็บข้าวเหนียวนึ่งสุกอย่างกระติบข้าวก็คงจะไม่ได้ 
นอกจาก “กระติบข้าวเหนียว” จะทำหน้าที่เป็นภาชนะแล้ว ยังสามารถบอกเล่าเรื่องราวและภูมิปัญญาอันชาญฉลาดของคนท้องถิ่นได้เป็นอย่างดี “กระติบข้าวเหนียว” ถือเป็นงานหัตถกรรมที่ชาวบ้านจะใช้ไม้ไผ่ผ่าเป็นซีกเล็กๆ แล้วนำไปต้มให้เหนียวเหมาะแก่การสานมากยิ่งขึ้น โดยการสานนั้นหมู่บ้านโพนเองก็มีลายสานที่เป็นเอกลักษณ์ของชุมชน คือลายตาแหลว (หรือเฉลว) ที่แสดงถึงความเชื่อว่าจะช่วยลบล้างอัปมงคล และเสริมบุญบารมีแก่ผู้ใช้ได้ ซึ่งข้อดีของการใช้ไม้ไผ่มาสานเป็นกระติบข้าวนั้น คือ ทำให้กระติบข้าวมีน้ำหนักเบา พกพาได้ง่าย และมีรูระบายอากาศเล็กๆ ที่พอจะระบายความร้อนของข้าวเหนียวที่พึ่งสุกใหม่ๆ ให้ไม่แฉะ ซึ่งในปัจจุบันนั้นกระติบข้าวเหนียวที่สานโดยชาวไทญ้อ ในปัจจุบันนั้น ผลิตภัณฑ์กระติบข้าว ของบ้านโพนนั้นได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก ด้วยความที่สามารถเปลี่ยนลวดลายในกระติบข้าวเหนียวได้ตามวัตถุประสงค์ของผู้ซื้อแล้ว รูปร่างยังสวยงาม เหมาะนำไปเป็นของฝาก ของที่ระลึกในโอกาสต่างๆด้วยเช่นกัน